BKM Hakkında Ürünler ve Hizmetler Faydalı Bilgiler Raporlar ve Yayınlar Kurumsal İletişim

Yurtiçi Takas ve Hesaplaşma (YTH) Sistemi

Ürünler ve Hizmetler

Yurtiçi Takas ve Hesaplaşma (YTH) Sistemi

  • YTH Sistemi Nedir?
    YTH Sistemi, bir katılımcının kartı ile farklı katılımcı POS veya ATM’sinden işlem yapılması durumunda, iki katılımcı arasında işlemin takas ve hesaplaşmasını sağlayan sistemdir.  YTH Sistemine katılımcılar tarafından kayıtlar gönderilmekte ve bu kayıtların günlük olarak takaslaşılması, çok taraflı netleştirilmesi ve mutabakatı (hesaplaşılması) sağlanmaktadır.
  • YTH Sistemi Sorumlusu Kimdir?
    YTH Sistemi sorumlusu BKM’dir.  19 Haziran 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan kararla Merkez Bankası tarafından, BKM’ye, Ödeme Sistemi İşletisi olarak faaliyet izni verilmiştir.
     
    BKM, Sistemin kesintisiz işletilmesini sağlamak amacıyla her türlü gözetim yapma ve önlem alma yetkisine sahiptir. BKM, alınacak önlemler ile ilgili olarak katılımcıları bilgilendirir.
  • YTH Sistemi Verileri

    Yıllar içerisinde, BKM YTH Sistemi üzerinden geçen takas işlem adetleri yıllık 9 milyar; işlem tutarları ise 3,6 trilyon TL seviyelerine gelmiştir.
     
    2012 yılında Banka Kartı takas işlemleri YTH Sistemine dahil edilmiştir.
     
    İşlem başına ortalama işlem tutarı 2004 yılında 53 TL seviyesindeyken, 2023 yılında 395 TL’ye yükselmiştir.
     
    31/12/2023 tarihi itibarıyla,
     

     

  • YTH Sistemi Kimler Katılımcı Olabilir?

    • Türkiye’de bankacılık ile ilgili yürürlükteki Kanun ve diğer mevzuata tabi olan ve kendi isimleri altında kart ihraç eden veya ihraç etmeyi planlayan veya üye işyeri anlaşması yapan/yapmayı planlayan ve yetkili merciden gerekli izinleri almış banka
     
    veya
     
    • Kartlı sistem kuruluşlarından en az birine tabi olan ve 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu çerçevesinde kendi isimleri altında kart ihraç eden/ihraç etmeyi planlayan veya üye işyeri anlaşması yapan/yapmayı planlayan ve yetkili merciden bu konuda faaliyet izni almış kuruluş,
     
     veya
     
    • Kartlı sistem kuruluşlarından en az birine tabi olan, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun çerçevesinde kendi isimleri altında kart ihraç eden/ihraç etmeyi planlayan veya üye işyeri anlaşması yapan/yapmayı planlayan ve yetkili merciden bu konuda faaliyet izni almış kuruluş,
     
    BKM üyesi olması koşuluyla, gerekli idari, teknik ve finansal şartları yerine getirdiği durumda YTH Sistemi Katılımcısı olabilir.
     
  • YTH Sistemi Nasıl Çalışır?

    Sistem 3 adımda çalışmaktadır;
     
    1. Takas:
     
     

    Kart ile satış işlemlerinde, işyeri aldığı günsonu ile tüm satış kayıtlarını kart kabul eden katılımcıya iletir. Kart kabul eden katılımcı satış işlemlerini “Giden Takas Dosyası” ile BKM’ye iletir. BKM tüm katılımcıların ilettiği takas dosyalarını YTH Sistemi aracılığıyla işleyerek, kaydın muhatabı katılımcı bazında “Gelen Takas Dosyalarını” oluşturur ve her Katılımcı ile ilgili dosyaları paylaşır.
     
    2. Netleştirme:
     
    Bir katılımcının gönderdiği ve aldığı İşlemlerden kaynaklanan alacak ve borç tutarlarının mahsup edilerek tek bir alacak veya borca dönüştürülmesi işlemidir.
     
    3. Mutabakat:
     
     

    Takas ve netleştirme işlemleri sonucu, YTH Sistemine borçlu olan Katılımcılar tarafından BKM Hesabı’na ilgili takas gününün ödemeleri gerçekleştirilir. Toplanan ödemeler, BKM tarafından alacak tutarlarına uygun olarak, Alacaklı Katılımcıların daha önce BKM’ye iletilen hesaplarına ödenir.
     
    Finansal Piyasa Altyapılarına İlişkin Prensipler için Temel Hususlara Uyum
  • YTH Hizmetinde Katılımcının Temerrüt Durumuna Gelmesi Halinde Ne Yapılır?

    Katılımcının günlük takasla ilgili ödeme yükümlülüğünü tam iş günlerde 12:30 yarım iş günlerinde 09:45 saatine kadar yerine getirememesi (“Temerrüt”) durumu olarak adlandırılır ve bu durumda aşağıdaki akış izlenir;
     
    1-Borçlu Katılımcı borcunu ödemesi gereken gün saat 12:30’da (yarım iş günlerinde 09:45’de) eksik ödeme yaptığı tespit edilir;
    • Eksik ödeme yapan Katılımcının (Katılımcıların) Teminatlarının paraya çevrilmesi için gerekli işlemler başlatılır.
    • Tüm YTH Sistemi Katılımcılarına Temerrüt durumu hakkında bilgi verilir.
    • TCMB Nezdindeki Mutabakat Hesabında o ana kadar Borçlu olan katılımcıların toplanan tutar, Alacaklı Katılımcılara, alacakları oranında ödenecek şekilde EFT talimatları verilir.  
     
    2-Paraya çevrilen Teminat ve varsa 12:30’dan sonra yapılan kısmî ödemeler, EFT kapanış saatine kadar verilecek EFT talimatlarıyla Alacaklı Katılımcılara, alacakları oranında ödenir.
     
    3-Yukarıdaki adımlara rağmen tüm borç bakiyesi karşılanamaz ise;
    • Borçlu Katılımcı bazında ödenmeyen bakiyeler, Alacaklı Katılımcılara aynı gün (borcun ödenmesi gereken gün) raporlanır.
    • Alacaklı Katılımcıların alacaklarını diğer yollarla tahsile çalışmaları gerekir. Alacaklı Katılımcılar, koşulları varsa, Kartlı Sistem Kuruluşlarının sunmuş olduğu garanti mekanizmalarına başvurabilir.
    • BKM’nin eksik kalan tutarlarla ilgili herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır.
     
    Temerrüde düşen Katılımcı’nın YTH Sistemi için yarattığı risk değerlendirilerek, gerekli aksiyonlar BKM tarafından alınır ve durum BKM tarafından TCMB’ye raporlanır.
  • YTH Sistemi Hangi Saatlerde Çalışır?

    Katılımcılar Giden Takas Dosyalarını bir önceki gün saat 18:00’den ilgili takas günü saat 10:00’a kadar bırakabilir.
     
    Takaslaşma ve netleştirme işlemleri takas günü saat 10:00’dan saat 13:30’a kadar gerçekleştirilir. Gelen Takas Dosyaları ve Mutabakat raporları takas günü saat 13:30’da Katılımcılarla paylaşılır.
     
    Borçlu Katılımcılar ödemelerini takasın ertesi günü saat 12:00’ye kadar yapmakla yükümlüdür. BKM Alacaklı Katılımcılara ödemeleri takasın ertesi günü saat 14:00 itibariyle yapar.
  • YTH Sisteminde Ücretlendirme Nasıldır?

    1. Katılımcılar Arası Takas Komisyonları
     
    Katılımcılar Arası Takas Komisyonları oranlarını buraya tıklayarak görebilirsiniz.
     
    2. BKM Ücretlendirmesi
    Kaynak ve Hedef Katılımcılar, takas sisteminden geçen tüm finansal işlemlerinin toplam tutarı üzerinden, daha önce belirlenmiş ücrete göre aylık olarak ücretlendirilir.
     
    Geçerli YTH Ücret Tarifesini buraya tıklayarak görebilirsiniz.
  • YTH Sisteminden Nasıl Çıkılır?

    YTH sisteminden 2 sebeple çıkılabilir;
     
    1) Katılımcının Kendi Talebiyle Sistemden Ayrılması
     
    2) Katılımcının Sistemden Çıkarılması
     
    Katılımcının Kendi Talebiyle Sistemden Ayrılması
     
    YTH Sisteminden ayrılmak isteyen Katılımcı, bu durumu BKM’ye yazılı olarak bildirir. Maksimum 6 gün içinde diğer Katılımcılara gerekli duyurular yapılarak, Katılımcı Yönlendirme Sisteminden çıkarılır. Bunu takip eden 4. gün sonundan itibaren, Katılımcının taraf olduğu İlk İbraz İşlemleri YTH Sisteminde reddedilir ve bu tarihten itibaren maksimum 540 güne kadar belirlenecek süre sonunda, Katılımcı YTH Sisteminden çıkarılarak, taraf olduğu tüm İşlemler YTH Sisteminde reddedilir.
     
    Katılımcının Sistemden Çıkarılması
     
    Katılımcının;
     
    • YTH Sistemine katılma şartlarını kaybetmiş olması, söz konusu şartların kısa sürede sağlanamayacağı yönünde kanaat oluşması
     
    veya
     
    • YTH Sistemi’nin güvenli ve kesintisiz işlemesini tehlikeye düşürecek önemli nitelikte risklerin ortaya çıkması
     
    veya
     
    • Yetkili bir kurumdan yazılı bir talimat alınması
     
     
    durumunda, BKM, Katılımcının YTH Sistemine ilave risk yaratmaması için, Yönlendirme Sistemini derhal kapatarak, ilgililere duyurur ve gerekli önlemleri alır. Katılımcının, Yönlendirme Sisteminden çıkarılması anından itibaren, ilgili Katılımcının taraf olduğu İlk İbraz İşlemleri YTH Sisteminde reddedilir ve  bu tarihten itibaren maksimum 540 güne kadar belirlenecek süre sonunda, Katılımcı YTH Sisteminden çıkarılarak, taraf olduğu tüm İşlemler YTH Sisteminde reddedilir.

 

* BKM’nin YTH Sistemi’ne ilişkin faaliyet izni 6493 Sayılı Ödeme Ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri Ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile bu Kanun’a göre düzenlenen Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinin Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik kapsamında sağlanmıştır. Finansal Piyasa Altyapıları (FPA) faaliyetlerinin yasal dayanağı da ilgili mevzuattır.